Ook in 2012 maakten wij Nederland slimmer. Onder andere door de innovatiekracht van leraren, studenten en ambtenaren te versterken, door databestanden en erfgoedcollecties beschikbaar te maken, door maatschappelijke vernieuwers uit te dagen en te ondersteunen en door talloze events en leerbijeenkomsten te organiseren zoals de Social Innovation Safari en The Wicked Series.
We stellen daarbij steeds de vraag: wat is slim? In 2012 betekende slim: open, beschikbaar, creatief, multidisciplinair, bottom-up, oplossingsgericht en bovenal sociaal.
Dit is een overzicht (in willekeurige volgorde) van onze activiteiten, successen en ook een paar mislukkingen. Ons grootste succes is wellicht dat we onszelf vragen blijven stellen. Wat is succes eigenlijk als we het hebben over maatschappelijke vernieuwing? Hoe herken je het en vooral, hoe realiseer je het? Antwoorden vinden op deze vragen zal in 2013 een belangrijke drijfveer blijven. Lees ook onze opiniestukken.
Klik op de pijlen rechtsonder om verder te gaan.
Kennisland en het Nationaal Archief zorgden er in 2012 voor dat maar liefst 144 duizend beelden van de ANEFO-persfotocollectie als opencultuurdata hergebruikt konden worden. Binnen de Open Cultuur Data competitie 2012 werden 8 prachtige apps ontwikkeld met deze data. Tijdbalk.nl was de prijswinnaar.
2 / 33
Beeld: Bilsen, Joop van / NL-HaNA, Anefo / Verjaardag Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina jongetje brengt
bloemen naar binnen / / neg. stroken, 1945-1989, 2.24.01.05, bestanddeelnummer 911-5503/ CC-BY-SA
Tussen 7 november en 7 december konden Radicale vernieuwers van Nederland zich aanmelden bij Vrij Nederland en Kennisland. De criteria: bereid om risico's te nemen, non-conformistisch, wil de wereld beter maken en heeft een nieuwe aanpak voor complexe vraagstukken. We ontvingen 400 aanmeldingen. Op 6 maart werd de selectie bekendgemaakt en presenteerde Vrij Nederland een special over Radicale vernieuwers.
3 / 33
Voorblad van de Vrij Nederland-special op 6 maart
Na een intensieve reis van acht maanden presenteerden studenten van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht Expeditie 2020: de lerarenopleiding van de toekomst. Ze lieten zien dat met hun enthousiasme, energie, ervaring en expertise de toekomst heel dichtbij kan zijn: zij zijn het kapitaal van elke opleiding en in staat om samen met docenten beter onderwijs te realiseren.
4 / 33
Deze quote van keynotespreker David Bollier geeft exact de aanleiding en centrale vraag van Economies of the Commons 3 weer. Kennisland voerde de regie over deze tweedaagse internationale conferentie die een groot succes werd met bijna 300 deelnemers, 7 uiteenlopende inspirerende keynotes en ruim 30 presentaties en panels.
5 / 33
Slimmernetwerk adopteerde Serious Ambtenaar en bracht het naar grotere hoogten. Het concept – oorspronkelijk van de Jonge Ambtenaren 2011 – bracht meer dan 140.000 euro op voor Serious Request. En, nog belangrijker, 400 enthousiaste ambtenaren gingen belangeloos aan de slag bij meer dan 30 publieke opdrachtgevers.
6 / 33
Kennisland leverde in 2012 opnieuw de secretaris voor het Topteam Creatieve Industrie. Er werd heel wat in de steigers gezet. Zo heeft de creatieve sector eindelijk een topinstituut voor innovatie. Met de Creative Council heeft de sector sinds mei een eigen strategische adviesraad.
7 / 33
Foto: Liamfm CC-BY-SA
Tijdens de Kennisland Social Innovation Safari 2012 profiteerden 6 opdrachtgevers een week lang van 30 internationale social innovators. En met resultaat. Quote van een opdrachtgever: "You've empowered us!". Dat is de Social Innovation Safari in 4 woorden. Deze editie was een coproductie met De Baak.
8 / 33
Als een van de oprichters van Open Cultuur Data zorgde Kennisland er samen met 22 Nederlandse dataproducenten uit de culturele sector voor dat maar liefst 1.641.247 werken (foto, video, audio en tekst) en 4.582.591 metadatarecords als open data beschikbaar kwamen. Open Cultuur Data ontving de Trailblazer Award van het EPSI-platform (European Platform for Public Sector Information and reuse).
9 / 33
Door de succesvolle afronding van de vo-pilot genereert Onderwijs Pioniers momentum om te verbreden en te verduurzamen. Alle betrokken partijen raken dermate overtuigd van het idee om leraren met deze aanpak de gelegenheid te geven om te vernieuwen, dat Onderwijs Pioniers jaarlijks zal terugkeren in po, vo en mbo.
Bekijk ook deze filmpjes van Pioniersprojecten: 1 | 2 | 3 | 4
10 / 33
De erfgoedsector worstelt al jaren met het vermarkten van zelf ontwikkelde digitale tools. Kennisland wist met een uitgewerkt businessmodel de erfgoedpartners van CATCHPlus te overtuigen van de noodzaak en haalbaarheid van een erfgoedmakelaar. Een intermediair die voor verduurzaming van erfgoedtools gaat zorgen.
11 / 33
Foto: dno1967b CC-BY
De Slimmernetwerk-community brengt inmiddels ruim 3300 mensen bij elkaar en schudt daarmee de overheid van binnenuit op. Deze hobbelige weg vergt slimme verbindingen met andere organisaties, netwerken, managers en bestuurders. De groei naar ruim 3.000 leden in 2012 mist zijn uitwerking niet: er ontstaat steeds meer constructieve dialoog en Slimmernetwerk is daardoor een van de cruciale verbinders in de publieke sector.
12 / 33
Kennisland daagde samen met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, het Nationaal Archief en de Open State Foundation programmeurs uit om applicaties te ontwikkelen die het publieksbereik en de betrokkenheid bij kunst en cultuur vergroten. Uit de hackathons binnen de Open Cultuur Data Competitie kwamen 27 apps. De eerste prijs ging naar Muse App, die je in staat stelt om zelf een kunstwerk te maken met uitsneden van oude meesters.
13 / 33
150 scholen in Nederland verdiepten zich in innovatie-experimenten van de InnovatieImpuls Onderwijs (IIO). In 2012 werden de eerste vruchten geplukt. Zo ontwikkelden docenten 15 E-klassen voor de bètavakken die in 2013 ingezet worden om het onderwijs aantrekkelijker en leuker te maken voor leerlingen. Leraren krijgen hierdoor meer tijd voor het leerproces van hun leerlingen. In 2012 zijn 30 docenten en 14 bètastudenten op de Vrije Universiteit opgeleid om de E-klassen te begeleiden.
14 / 33
Foto: Jan Jaap Wietsma laat zien hoe 'lab on a chip' werkt bij Videolessen.
Professionals en amateurs remixten gevonden en gedigitaliseerd filmmateriaal uit de EYE-collectie tot 75 boeiende, korte films voor de videoremix-wedstrijd Celluloid Remix. Dankzij EYE en Beelden voor de Toekomst kregen deze losse eindjes een tweede leven. Bekijk de winnende remix.
15 / 33
Om het experiment Wijkondernemingen op te starten organiseerde Kennisland een bijeenkomst waar gemeenteambtenaren, coöperatiemedewerkers, burgers en minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Liesbeth Spies voor het eerst bij elkaar kwamen. Dit is cruciaal omdat het slagen van een wijkonderneming vraagt om slim samenwerken tussen deze partijen.
16 / 33
Kennisland, Pakhuis de Zwijger, Waag Society en andere organisaties die actief zijn in het veld van sociale innovatie sloegen de handen ineen en creëerden SINN: het Sociale Innnovatie Netwerk Nederland. En daar bleek veel animo voor te zijn. Tijdens de eerste SI Meet up kwamen meer dan 100 geïnteresseerden bijeen om te leren, kennis te delen en elkaar te inspireren.
17 / 33
Kennisland heeft het Rijksmuseum geadviseerd over een opendatastrategie voor de prachtige nieuwe website Rijksstudio.nl die in oktober 2012 gelanceerd werd. De nieuwe website van het Rijks laat op indrukwekkende wijze zien dat het mogelijk is om gedigitaliseerde collecties voor hergebruik beschikbaar te stellen en tegelijkertijd inkomsten door verkoop van prints met hoge kwaliteit te genereren.
18 / 33
Gezicht op de Gouden Bocht in de Herengracht vanuit het oosten, Gerrit Adriaensz. Berckheyde, 1671 - 1672, Rijksmuseum
Rondom 13 actuele onderwerpen in de publieke sector zijn in 2012 Doetanks opgestart vanuit het Slimmernetwerk. De Doetanks ontwikkelen experimenten die door toonaangevende ambassadeurs in de publieke sector verder worden verspreid. De Doetank 'Train je collega' groeide bijvoorbeeld uit tot een landelijk programma en de Doetank 'Kennisbehoud' experimenteerde met een methode waarmee specifieke kennis van medewerkers binnen publieke organisaties wordt ontsloten.
19 / 33
Regionale onderwijsvraagstukken aanpakken, die door docenten en scholen zelf zijn geformuleerd. Dat was de uitdaging voor het Bendecafé van de InnovatieImpuls Onderwijs (IIO) in 2012. En dat lukte in Echt (Limburg), waar IIO een Bendecafé organiseerde samen met het Connect College. 120 docenten gingen in 5 open spaces aan de slag met hun eigen vragen over 'Leren in de 21ste eeuw'.
20 / 33
Op 4 oktober nam de Europese Unie een richtlijn aan die een juridisch kader schept ter verbetering van de toegang tot en digitalisering van verweesde werken in de Europese Unie. Helaas is de richtlijn een wassen neus, omdat deze geen enkele echte verbetering teweeg brengt voor erfgoedinstellingen die willen digitaliseren. Kennisland strijdt al lang voor hervorming van het auteursrecht, zodat de toegang tot gedigitaliseerd cultureel erfgoed gegarandeerd wordt. Deze richtlijn is een gemiste kans.
21 / 33
Beeld: Thalita Carvalho CC-BY
De belangrijkste uitdagingen van het Sint Antonius-ziekenhuis zijn: planning van capaciteit en inzet van personeel, betere samenwerking met eerstelijnszorg en kwaliteitsborging door evidence-based werken. Kennisland ondersteunde (in samenwerking met Nyenrode Business University) de managers van dit ziekenhuis in hun zoektocht naar creatieve oplossingen voor deze taaie vraagstukken. Ideeën zijn als prototypen uitgewerkt, zoals een 'flexdex' waar iedereen binnen het ziekenhuis supersnel kan vinden wie er wanneer beschikbaar is voor invallen bij spoed of bij speciale klussen.
22 / 33
Foto: Alex E. Proimos CC-BY
Op de landelijke IIO-dag konden deelnemers in workshops videolessen en een E-klas volgen, filmpjes van Leerlingen voor Leerlingen zien, meer horen over E-didaktiek van Onderwijsteams en werd de SlimFit-kit gepresenteerd. Hierdoor konden de 150 scholen die deelnemen aan de InnovatieImpuls Onderwijs ervaringen en kennis uitwisselen en werden de 5 innovatieve concepten gedeeld met de rest van het onderwijsveld.
23 / 33
Foto: Rutger Gast van het Caland Lyceum geeft een E-klas
Wat kun je als organisatie eigenlijk doen met een groot, lastig probleem dat niet zomaar op te lossen valt, zoals bijvoorbeeld de economische crisis, of een vergrijzende samenleving? KL en Hivos organiseerden 'The Wicked Series': een 3-delige serie over de dynamiek van 'Wicked Problems'. Samen met 60 deelnemers leerden we in 3 stappen over de probleemanalyse, innovatiestrategieën en veranderaanpakken van taaie vraagstukken aan de hand van casestudies uit Nederland, India, Oeganda en Griekenland.
24 / 33
Foto: Marieke Wijntjes
Kennisland heeft samen met Europeana een paradigmaverschuiving teweeggebracht binnen de culturele erfgoedsector in Europa. Op 1 september 2012 werden na 3 jaar van intensieve onderhandelingen met Europeana’s contentleveranciers 20 miljoen metadatarecords vrijgegeven onder een CC0-verklaring. Iedereen mag ze dus vrij gebruiken.
25 / 33
Beeld: Friedrich Preller, publiek domein.
Kennisland ontwikkelt in samenwerking met onderzoekers van het European Centre for Living Technology (ECLT) en de University of Warsaw een nieuwe methode voor het dynamisch, real-time evalueren en ontwerpen van sociale innovatieprocessen ('Emergence by Design'). Het prototype hiervan wordt ontwikkeld in samenwerking met het project Onderwijs Pioniers. Dit heeft geresulteerd in praktisch bruikbare inzichten voor het innovatieproces van de Pioniers en een verbeterd ontwerp van het Pioniers-programma.
26 / 33
De wet op het Passend Onderwijs moet nog van kracht worden, maar Kennisland en de Kafkabrigade zijn al druk in de weer om onnodige bureaucratie te voorkomen. We brachten alle betrokken partijen bijeen, van ministerie tot ouder, om gezamenlijk te zoeken naar indicatoren voor onnodige bureaucratie. Daarbij gingen we verder dan het benoemen van papieren rompslomp. Het ging over de essentie van Passend Onderwijs: goed onderwijs voor iedere leerling.
27 / 33
Foto: superkimbo CC-BY-NC-SA
KL werd samen met de Hogeschool Utrecht en LOOK (Open Universiteit) trekker van een ambitieus programma om de kwaliteit van leraren in Caribisch Nederland te verbeteren. Mede op verzoek van de eilanden zelf, verschoof de focus van professionalisering van alle leraren (in co-creatie met de leraren) naar het opleiden van onderbevoegde leraren. Hiermee was er geen rol meer voor Kennisland en namen we met pijn in ons hart afscheid van dit project.
28 / 33
Foto: David Pedler
Het gaat goed met Kennisland, mede omdat we steeds meer op Europees niveau actief zijn. Zo deden we in 2012 mee aan vier Europese (onderzoeks)projecten. Dat we niet meer alleen in Nederland opereren komt overigens ook tot uiting in onze naam. We gebruiken niet langer 'Stichting Nederland Kennisland', maar gewoon 'Kennisland'.
29 / 33
Foto: EU barcode flag © OMA
Al voordat McKinsey kwam met 'peer review' als oplossing voor het watertrappelen van het Nederlandse onderwijs, ondersteunde Kennisland de Avans Hogeschool om professionals van elkaar te laten leren. Dit mondde uit in drie geslaagde, duurzame interventies in de school die leiden tot meer interactie, uitwisseling van talent, kennis en ervaring.
30 / 33
Foto: batigolix CC-BY-NC-SA
In januari reikte voormalig minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Maxime Verhagen, de prijzen voor de eerste nationale opendatawedstrijd ‘Apps voor Nederland’ uit. De winnaar was Vistory, een app gemaakt door Glimworm-IT, die historische foto's en films koppelt aan een fysieke locatie. De app maakt gebruik van gegevens van het Open Beelden-platform, dat is ontwikkeld door het Instituut voor Beeld en Geluid en Kennisland.
31 / 33
Foto: Arne Kuilman
Sinds 2012 nodigt KL elke maand inspirerende mensen uit om van ze te leren en te reflecteren op ons eigen werk. Het ging onder andere over de grenzen van de Haagse macht, de zorg als proeftuin voor maatschappelijke vernieuwing en het belang van de commons. De Holland Room van ons kantoor zat elke keer stampvol en dat lag heus niet alleen aan de geweldige cocktails!
32 / 33
33 / 33